Nederland en de Amerikaanse verkiezingen

De berichtgeving in de Nederlandse media over de reeks voorverkiezingen in de Verenigde Staten vertelt ons een hoop over ons eigen land.



Het verkiezingscircus in Amerika is weer losgebarsten. Iowa trapte vorige week traditiegewijs af met zijn bekende caucuses, waarin Mike Huckabee voor de Republikeinen en Barack Obama voor de Democraten als winnaars uit de bus kwamen. Gisteren was New Hampshire aan de beurt, en zag Hillary Clinton tegen alle verwachtingen in kans de gevoelige klap van vijf dagen eerder ongedaan te maken, terwijl de Vietnamveteraan John McCain bij de Republikeinen won.

Uiteraard zitten ook de Nederlandse televisiezenders en kranten er met hun neus bovenop. De polls vliegen je om de oren, en op verschillende websites wordt de lezer uitgenodigd een stemwijzer in te vullen.

Deze peilingen bieden interessante inzichten over het politieke en medialandschap in Nederland. Zo werd bekend dat de bezoekers van het "rechtse" GeenStijl in grote getalen stemden op Hillary Clinton. VVD-Kamerlid Henk Kamp vulde voor de camera's van EénVandaag een online stemwijzer in en kwam ook uit bij Clinton, gevolgd door John Edwards en Obama. Tot slot, zo meldde EénVandaag vanavond, blijkt zo'n zeventig procent van de Nederlanders die de eigen stemwijzer van het programma raadpleegden uit te komen bij... John Edwards. Een kandidaat waarvan de meesten zeggen dat ze hem niet eens kennen. Zijn Democratische rivalen kwamen wederom als nummers twee en drie uit de bus rollen.

Ruth Oldenziel, opgevoerd in EénVandaag als Amerikadeskundige, wist wel te vertellen hoe deze paradoxale uitslag tot stand kon komen. Obama en Clinton genieten een sterrenstatus in de VS, en de Nederlandse media hebben al die Amerikaanse aandacht kritiekloos overgenomen. Hoewel ze qua standpunten dichter bij Edwards liggen, gaat hun persoonlijke voorkeur uit naar de bekende gezichten, aldus Oldenziel.

En inderdaad, wie zijn informatie verkrijgt via de Nederlandse tv en kranten zou bijna gaan geloven dat er buiten deze twee kanshebbers geen kandidaten meer zijn. Toch kan ook Oldenziel niet ontkennen dat er een wezenlijk verschil is tussen de berichtgeving aan weerszijden van de Atlantische Oceaan. In de VS verschijnen namelijk ook -- je gelooft het niet -- Republikeinen op de televisie, en ze praten!

Toen ik de ochtend na de voorverkiezingen in Iowa echter het NOS Journaal opzette, zag ik een ellenlang item over de megawinst van Obama en de dreun voor Clinton. Ook die laatste kwam uitgebreid aan het woord, en zei -- herinner ik me althans -- iets in de strekking van: zolang er maar een Democraat in het Witte Huis komt, dan is onze missie geslaagd. "Verandering" is volgens mij het sleutelwoord dit verkiezingsjaar.

Vervolgens maakte het Journaal in pakweg 15 seconden melding van het feit dat ook de Republikeinen iemand hadden gekozen, namelijk Mike Huckabee. Vergezeld met beelden waarop Huckabee de basgitaar bespeelde en de kijker tevens een klein gezelschap zag bidden tot God, vermoedelijk om hem te danken voor Zijn steun aan deze conservatieve kandidaat. Noch Huckabee noch de grote verliezer Mitt Romney zagen wij zijn publiek toespreken. De boodschap -- zij het zonder woorden -- is duidelijk: de Republikeinen zijn een stelletje negentiende-eeuwse, streng-christelijke hillbillies.

Ik heb mijn stopwatch natuurlijk niet paraat gehouden, maar ik durf te wedden dat Obama en Clinton samen tweemaal zoveel -- zo niet driemaal zoveel -- aandacht krijgen als alle Republikeinse presidentskandidaten bij elkaar. De Volkskrant maakte het vandaag helemaal bont. In zijn dagelijkse peiling stelde hij zijn lezers de volgende vraag: "Iowa koos Obama, New Hampshire koos Clinton. Wie kiest u?" Alsof deze twee kandidaten deze week hun Republikeinse tegenhangers versloegen, en niet elkaar. Bovendien kon de lezer kiezen uit: a) Barack Obama, b) Hillary Clinton, c) Een Republikein, of d) Iemand anders, nl... Ben ik nu de enige die constateert dat ook antwoord d weer automatisch uitkomt bij een Democraat, en dat deze peiling dus behoorlijk eenzijdig is? (Nog geen zes procent van Volkskrantlezend Nederland stemde trouwens op antwoord c, geheel volgens de lijn der verwachting, dus heel veel maakt het niet uit.)

Deze onevenwichtigheid vindt duidelijk zijn weerslag in de publieke opinie. Wat zegt het over Nederland als zeventig procent (!) van zijn inwoners stemt op Edwards, een onverbeterlijke antikapitalist die om de haverklap de grote bedrijven op de korrel neemt? Of dat Henk Kamp, die -- last time I checked -- de rechtervleugel van de VVD representeert maar desondanks uitkomt bij Clinton (hijzelf gaf overigens aan een voorkeur te hebben voor Obama)? Of dat meer dan tachtig procent van de GeenStijlbezoekers een Democraat zou kiezen indien zij daartoe gerechtigd waren?

Het zegt dat de publieke beeldvorming in Nederland een incestueus perpetuum mobile is, dat zijn bevooroordeeldheid zonder morren in stand houdt en elke kritische buitenstaander de mond snoert. Nederlanders kiezen alleen maar voor Edwards omdat zij het liefst zien dat de Amerikanen gisteren nog hun troepen uit Irak terugtrekken, meent Ruth Oldenziel. Het zal best, maar dat is ook niet zo verbazingwekkend, aangezien de Nederlandse media nog nooit één reden hebben aangevoerd waarom deze oorlog wél gerechtvaardigd zou kunnen zijn, en pas drie maanden ná hun Amerikaanse collega's begonnen te berichten -- zij het karig -- over het sterk afnemende geweld in het land als gevolg van de surge.

En met het antikapitalisme in Nederland komt het ook wel goed, als de kranten de Amerikaanse hypotheekcrisis in een hoofdartikel (dus niet eens in een commentaar of opinie-artikel) blijven toeschrijven aan "bedrieg-de-consument-waar-het-kan-kapitalisme", het sinistere "kapitalisme Amerikaanse-stijl", dat momenteel in rap tempo "zijn eigen graf" graaft.

Als -- zoals we wel vaker horen van linkse commentatoren -- het juist andersom was, dus dat de Amerikaanse samenleving geen linkervleugel zou kennen, dan hadden we hier nooit gehoord van een John Edwards, Michael Moore of Oprah Winfrey. Maar waar deze figuren in Amerika een gezonde portie kritiek en dus democratisch tegenwicht te verduren krijgen, halen wij ze als éénentwintigste-eeuwse apostelen binnen. Ik kan mijn ogen bijna niet geloven.